Chữa Các chứng ho(Khái thấu)

Khái Thấu

( Viêm Phế quản)

Đại Cương

Ho là một phản xạ sinh lý bảo vệ cơ thể tống những dị vật tại đường hô hấp ra khỏi cơ thể đồng thời cũng là một triệu chứng của nhiều loại bệnh thuộc đường hô hấp hoặc bệnh của các cơ quan khác trong cơ thể có ảnh hưởng đến chức năng hô hấp.

2 từ ‘khái” và ‘thấu” có nghĩa khác nhau: Khái là có tiếng mà không có đờm, còn thấu là có đờm mà không có tiếng, nhưng thường đi đôi với nhau nên gọi là chứng ‘khái thấu ‘‘ “Khái là ho không có đờm mà có tiếng vì Phế khí tổn thương cho nên tiếng không thanh. Thấu là không có tiếng mà có đờm vì Tỳ thấp khuấy động nên sinh ra đờm. Khái thấu là vừa có tiếng vừa có đờm vì Phế khí tổn thương lại quấy động đến Tỳ thấp”.

Ho là triệu chứng của phế thường gặp ở các bệnh viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản, viêm phổi, lao phổi, dãn phế quản v.v…

Một số đặc điểm cần lưu ý khi chẩn đoán chứng Ho:

+ Ho kèm ngứa rát trong họng thường do viêm họng, viêm amidal, v.v, Lao thanh quản.

+ Ho có đờm: Viêm khí quản, thanh quản, viêm phổi.

+ Ho thủng thẳng: viêm họng, lao phổi.

+ Ho từng cơn rũ rượi: ho gà, hen phế quản, chèn ép trung thất.

+ Ho khan tiếng: viêm họng, viêm thanh quản.

Nguyên Nhân

Nguyên nhân ho có nhiều, có thể qui lại thành 2 loại: Ho do ngoại cảm và ho do nội thương.

1- Ngoại cảm các tà khí: Phong hàn táo nhiệt là chủ yếu, xâm nhập cơ thể qua đường miệng, mũi hoăïc qua da lông, khiến phế khí mất tuyên thông sinh ho.

2. Ho nội thương : là do chức năng các tạng phủ mất điều hòa, thường gặp các nguyên nhân sau:

. Tỳ hư sinh đờm: Do chức năng tỳ suy giảm, thủy cốc không được vận hóa hấp thu đầy đủ sinh đờm, ủng tắc ở phế gây phế khí không thông sinh ho. Sách Y văn cổ có câu: ‘Tỳ sinh đờm mà phế trữ đờm’ là theo ý đó.

. Can hỏa phạm phế: Mạch Can lên sườn ngực đi vào phế. Can khí uất, nghịch hóa hỏa nung đốt phế gây ho.

. Phế hư tổn: Phế nhiệt lâu ngày làm cho phần âm bị hư tổn, phế khí không đủ gây ho, phế khí nghịch gây khó thở.

. Thận khí hư không nạp khí (phế chủ hô, thận chủ hấp) sinh ho kèm hụt hơi, khó thở. Thận chủ thủy, thận hư thủy phiếm sinh đờm làm cho ho nặng thêm.

Ngoài ra chứng ho ngoại cảm kéo dài dễ phát triển thành ho nộì thương.

Các chứng ho(Khái thấu)

55. Chứng ho cũng thật rườm rà

Nguyên nhân sinh bệnh nói ra cho tường

Ho chia theo loại thông thường

Là do ngoại cảm, nội thương rõ ràng

Tùy theo thể trạng lâm sàng

60. Chữa đúng phương^(1), pháp ⁽²⁾ dễ dàng bệnh tan.

61. Bệnh do ngoại cảm phong hàn

Ngày đêm sợ lạnh, sốt lan đau đầu

Ho kèm ngạt mũi hồi lâu

Đờm thì bọt loãng, không mầu bọt trong.

Sau đây bài thuốc uống trong

Giúp anh mau khỏi nỗi lòng em mong

Mười hai gam lá xương sông

Lượng bằng lá hẹ ngoài đồng mướt xanh.

Gió vờn qua mái nhà tranh

Tía tô, kinh giới⁽³⁾ gieo cành xôn xao

Gừng tươi thêm tám gam vào

Rồi đem sắc uống vì sao không làm

Đừng thấy cái lợi mà ham

74. Kê đơn thuốc đắt cho tràn cung mây.

75. Ho do phong nhiệt là đây

Sốt cao, sợ nóng, ho ngày ho đêm

Đờm vàng, thân nhiệt tăng lên

Bình minh mới dạng nắng xiên sau nhà

Cúc hoa, lá hẹ, bạc hà

Rễ chanh⁽⁴⁾ đây nữa đều là tám gam

Rau má bên lá dâu tằm⁽⁵⁾

Vương xuân soi bóng trăng rằm tròn trăng

Thuốc nam xin được thưa rằng

84. Theo đơn sắc uống⁽⁶⁾ trầm thăng xem thường.

85. Chứng ho do phế âm thương

Giọng khàn, khô họng mà không có đờm

Mười hai gam lá chanh vườn

Quả dành dành⁽⁷⁾ ở nơi sườn núi cao.

Vỏ rễ dâu tẩm mật⁽⁸⁾ sao

Lá tre, rau má⁽⁹⁾ theo vào bao nhiêu

Cam thảo dây mới⁽¹⁰⁾ đủ liều

Thuốc hay thầy giỏi, bấy điều ước mong.

93. Bản⁽¹¹⁾ bệnh thứ nữa ở trong

Trị tiêu⁽¹²⁾ cùng trị tận lòng nguồn cơn

Người mệt ăn uống kém hơn

Tinh thần ủ rũ, ho đờm càng tăng

Bệnh khi gặp lạnh thì thăng

Tỳ dương hư phải cân bằng ngay thôi.

99. Em cam thảo, anh gừng tươi

Tám gam mỗi vị đủ rồi, lại thêm

Vỏ quýt sao^(13), nhớ đừng quên

102. Cùng hạt củ cải⁽¹⁴⁾ làm nên phương này

Bán hạ chế, vỏ vối⁽¹⁵⁾ đây

Hạt cải bẹ⁽¹⁶⁾ nữa mới đầy một thang

Bấy nhiêu đầy đủ sẵn sàng

106. Sắc nước cho khéo thuốc vàng đấy em^(17).

^{Chú thích: (1)} Phương: Phương thuốc, bài thuốc; ⁽²⁾ Pháp: phép trị, cách chữa;⁽³⁾ Lá tía tô, kinh giới đều 8g; ⁽⁴⁾ Rễ chanh sao vàng; ⁽⁵⁾ Lá dâu, rau má đều 12g;⁽⁶⁾ Tất cả các bài thuốc trên đều dùng dưới dạng thuốc sắc: đổ 1.200ml sắc còn 250ml. Người lớn uống 2 lần trong ngày, trẻ em tùy theo tuổi chia 3-5 lần/ngày; ⁽⁷⁾ Dành dành sao vàng 8g; ⁽⁸⁾ Vỏ rễ dâu 16g; ⁽⁹⁾Lá tre 12g, rau má 20g; ⁽¹⁰⁾ Cam thảo dây 12g; ⁽¹¹⁾ Bản là gốc của bệnh, là nguyên nhân sinh bệnh; ⁽¹²⁾ Tiêu là ngọn, là triệu chứng của bệnh; ^(13),⁽¹⁴⁾⁽¹⁵⁾⁽¹⁶⁾ Vỏ quýt sao, hạt củ cải, bán hạ chế (củ chóc chế), vỏ vối, hạt cải bẹ tất cả lượng đều nhau 12g; ⁽¹⁷⁾ Các vị cho vào 800ml nước sắc còn 250ml uống 2 lần trong ngày.